Szlagmetal, czyli substytut złota

Nie tylko złoto jest materiałem, z którego wykonuje się powłoki pozłotnicze. Na przełomie dziejów wypracowano także inne sposoby, dzięki którym pokrywana powierzchnia wyglądała jak pokryta płatkami złota, lecz zamiast niego stosowano różne substytuty tego drogocennego pierwiastka.

Jak to zwykle przy drogocennym materiale bywa, zwyciężył czynnik ekonomiczny, zwłaszcza w sytuacji, gdy złoceniu miały podlegać zagłębienia czy powierzchnie mocno rzeźbione, gdzie trudno jest precyzyjnie rozprowadzić złotą folię. Dlatego, na przykład na figurach, zdobiono nim tylko wierzchnią część fałd (i polerowano), wnętrza zaś początkowo zdobiono metodą na mixtion, by potem zastosować imitację złota, czyli szlagmetal. Jest to kuty metal w formie folii lub płatków, jego profesjonalne nałożenie nada pokrytemu materiałowi niemal wierne złudzenie pokrycia złotem. Do wyrobu szlagmetalu używa się stopów mniej szlachetnymi metali, jak miedź, cynk, aluminium. W efekcie powstają płatki mosiądzu lub samego aluminium i miedzi, które są grubsze i wytrzymalsze od złota (można je brać w palce, ale tylko przez bawełniane rękawiczki, aby nie zostawić śladów) i które powszechnie stosuje się zarówno w konserwacji zabytków (łatwo nadać jej wygląd spatynowionego złota), jak i w domowym, amatorskim złoceniu przedmiotów.

Jak nakładać szlagmetal

Szlagmetal jako technika zdobnicza może być wykorzystywany do złocenia różnych materiałów: drewna, tynków, kamienia, ale również plastiku, szkła, płótna itd. Pozłotę wykonaną ze szlagmetalu nakłada się w następujący sposób: najpierw przygotowuje się złoconą powierzchnię, powinna być sucha i odtłuszczona. Można na tym etapie nanieść na powierzchnię złoconego przedmiotu (w zależności od chęci uzyskania określonego efektu) farbę podkładową w ciepłych kolorach (cynobrowy, ochra, siena palona), co spowoduje rozświetlenie powłoki i nada złoconej powierzchni autentyczności (zwłaszcza w miejscach, gdzie będą tzw. przecierki). Następnie nanosi się cienką warstwę mixtionu i delikatnie nakłada się płatki szlagmetalu (dociskając bardzo delikatnie w zagłębieniach, na przykład miękkim pędzlem), a na koniec, aby uniknąć utleniania się tak położonej powłoki, pokrywa się ją lakierem, werniksem lub szelakiem (ciemny dodatkowo nadaje subtelnej, czerwonawej barwy). W przypadku, gdy folia niedokładnie wypełniła wszystkie zagłębienia, bądź dostęp do niektórych fragmentów powierzchni jest wyjątkowo utrudniony, przed ostatecznym pokryciem szlagmetalu szelakiem można niepozłocone miejsca obsypać proszkiem metalu w kolorze płatków lub najlepiej uzupełnić ścinkami z płatków.